اسپوندیلولیزیس/ اسپوندیلولیستزیس Spondylolysis/Spondylolisthesis

Spondylolisthesis به معنای لیز خوردگی تمام یا یک قسمت از یک مهره روی مهره ی دیگر است. در حالت عادی هر مهره به واسطه ارتباط مکانیکی فاستهای مفصلی، لیگامانها، فیبرهای حلقوی دیسک و فشار داخلی دیسکی در سر جای خود ثابت نگه داشته می شود. اشکال در هر یک از موارد فوق می تواند منجر به لیز خوردگی شود. شیوع این بیماری در جامعه 8/5 درصد می باشد و به نظر می رسد در هر دو جنس یکسان است.

این ضایعه بر اساس علت ایجاد کننده به پنج نوع تقسیم می شود:

1- در نوع Isthmic  ضایعه در منطقه ای میان پدیکول و لامینا (Pars Interarticularis) است. این نوع به دلیل یک شکستگی حاد و یا شکستگی متعاقب فعالیت های تکرار شونده فلکسیون و اکستانسیون کمری به خصوص در ورزشکاران (شکستگی از نوع Fatigue) ایجاد می شود.

بطور کلی وقتی دو مهره در قسمت خلف با یکدیگر اتصال طبیعی داشته باشند در رادیوگرافی مایل، یک سگ کوچک (Scottish Dog) را می توان دید. پوزه این سگ از زائده عرضی، چشم از پدیکول، گوش از مفاصل فاست فوقانی، پاها از مفاصل فاست تحتانی، تنه از لامینا و گردن از Isthmus (P.I یا فاصله میان پدیکول و لامینا) تشکیل شده است. در لیز خوردگی مهره، گردن سگ یا شکسته یا طویل شده است و به علت این نقص است که مهره بالایی روی پایینی لیز می خورد. اگر در نمای مایل رادیو گرافی این نقص وجود داشته باشد اما لیز خوردگی در نمای نیم رخ دیده نشود، آنرا Spondylolysis می نامند.

2- در نوع مادزادی (Cogenital)، عناصر خلفی از نظر ساختمانی دچار اشکال هستند. در این نوع، اختلال در فاست قسمت فوقانی ساکروم یا فاست تحتانی مهره ی پنجم کمری  ویا هر دو است.

3- در نوع تخریبی (Degenerative )، فاستها به تنهایی یا همراه با لیگامان های  حمایت کننده دچار تغییرات تخریبی می شوند. در این حالت بدون هیچ گونه شکستگی و یا نقص مادرزادی، مهره بالایی روی مهره پایینی لیز می خورد.

در واقع به علت تغییرات تخریبی در فاستها، جهت آنها به گونه ای می شود که که اجازه لیز خوردن به مهره داده می شود.

4- در نوع ضربه ای (Traumatic)، در اثر اعمال ضربه، اجزایی  مانند لامینا، پدیکول، فاستها وPars Interarticularis دچار شکستگی می شوند.

5) در نوع پاتولوژیک (pathogic)  استخوان به دلیل وجود تومور و یا هر عامل ضعیف کننده دیگری دچار ضعف و شکستگی شده و مستعد لیز خوردگی می گردد.

علت درگیری در Spondylolysis نامشخص است اما عوامل ارثی و محیطی را در ایجاد آن موثر می دانند. ضایعه به ندرت در زیر سن 5 سالگی تشخیص داده می شود (در 5% موارد ضایعه بعد از 7 سالگی معلوم می گردد). این مسئله نشان می دهد که اگر چه این کودکان یک استعداد بالقوه در ضعف PI دارند اما با یک اختلال کاملا مشخص متولد نمی شوند. در سن پنج تا هفت سالگی به علت فعال بودن کودک، موضع ضعیف P.I در اثر فعالیتهای تکرار شونده دچار شکستگی می گردد.

شایع ترین تظاهر بالینی لیز خوردگی، کمر درد است اگر چه علت این نوع کمر درد و منشا آن دقیقا مشخص نیست. این مسئله که چرا افراد بین پنج تا هفت سالگی هیچگونه دردی ندارند اما درحدود سن سی و پنج سالگی آنهم با یک فعالیت شدید مثل چرخش یا بلند کردن یک شی، درد ناگهانی از نوع حاد در کمر و با انتشار به پاها را گزارش می کنند، مشخص نیست. درجه لیز خوردگی ارتباطی با شدت درد بیمار ندارد.

گروه بسیاری از بیماران با لیز خوردگی مشخص بدون هیچ گونه ناراحتی زندگی می کنند، در حالی که گروهی با لیز خوردگی خفیف ناراحتی ودرد زیادی دارند. علاوه بر کمر درد، ممکن است با این بیماران درد در ساق پا را نیز داشته باشند. درد ممکن است به دلیل وجود یک توده فیبری غضروفی باشد که به مرور زمان در اثرلیز خوردگی در محل ضایعه تشکیل می گردد. این توده با تحریک ریشه های عصبی در سوراخ بین مهره ای، می تواند عامل درد ساق پا باشد. شروع علائم با یک درد خفیف است که با فعالیت زیاد شده و با استراحت کم می شود. درد با خم شدن ونشستن بهتر شده و با اکستانسیون (بدلیل افزایش نیروهای برشی )بد تر می شود.

درمان کلی لیز خوردگی مهره

درمان غیر جراحی بالغین مانند روشهایی است که در سایر کمر دردها استفاده می شود. وقتی علائم شدید است، استراحت لازم است. اگر درد ساق پا وجود دارد داروهای ضد التهابی باید داده شود. در هنگام فعالیت های شدید بیمار باید از کرست استفاده کند. زمانی که علائم ضایعه تا حدی فروکش کرد، تمرینات ناحیه کمری شروع می شوند. جراحی به منظور کاهش درد و ثابت کردن مهره انجام می شود. بیماران با لیز خوردگی درجه  1و2 به ندرت به جراحی نیاز دارند و به درمانهای فیزیکی خوب پاسخ می دهند.

پیش آگهی در جوانان با لیز خوردگی بیش از 50% خوب نیست و احتمال تشدید ضایعه وجود دارد. همچنین در بیماران مرد جوانی که لیز خوردگی مهره، صافی قوس کمر و Spina Bifida دارند احتمال شدید شدن میزان لیزخوردگی وجود دارد و این افراد باید تحت نظر باشند. بیماران با علائم رادیو گرافی و وبالینی لیز خوردگی، باید از انجام کارها و ورزشهای سنگین اجتناب کنند. معمولا بعد از بیست سالگی احتمال لیز خوردن کمتر می گردد و آنهم به دلیل زواید عرضی قوی و چسبندگی های محکم لیگامانهای ایلیولومبار و لومبوساکرال است.

فیزیوتراپی سوگند خدمات مربوط به لیزخوردگی مهره و سایر مشکلات کمردرد، سیاتیک، تنگی کانال نخاعی و… را ارائه می کند.

کلینیک فیزیوتراپی سوگند یکی از بهترین مراکز درمانی در شرق تهران می باشد که جهت درمان لیز خوردگی مهره قبل و بعد از عمل در حال ارائه ی خدمات است.

تلفن تماس: 77163317-021 / 77175345-021